Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Nowym Dworze Mazowieckim

Warto bardziej szczegółowo przyjrzeć się propriocepcji (zwanej również czuciem głębokim) i temu, jaki wpływ na funkcjonowanie dziecka w wieku szkolnym i przedszkolnym mogą mieć zaburzenia w tym obszarze.

Słowo propriocepcja pochodzi od łacińskiego słowa proprius i oznacza „własny”. Można więc przyjąć, że jest to zmysł pozwalający człowiekowi na odczuwanie samego siebie i ułożenia swojego ciała w przestrzeni.

System proprioceptywny – w dużym stopniu współpracuje z układem dotykowym i przedsionkowym.

Receptory układu proprioceptywnego znajdują się w mięśniach, ścięgnach, wiązadłach, torebkach stawowych oraz w tkance łącznej. Kiedy dochodzi do nich określonych bodziec, wysyłają informację do mózgu, dzięki czemu zdajemy sobie sprawę z tego, czy w danej chwili stoimy, leżymy czy się poruszamy, a także w jaki sposób są ułożone poszczególne części naszego ciała. Propriocepcja ma więc charakter zdecydowanie bardziej podświadomy i jest uzależniona w znacznym stopniu od wykonywanych ruchów.

Pokazuje nam to, że ze zmysłu propriocepcji korzystamy zazwyczaj nieświadomie, jednak ułatwia nam on funkcjonowanie i przyczynia się do budowania poczucia bezpieczeństwa (pozwala nam np. nie przewrócić się w trakcie schodzenia ze schodów lub nie wpaść na inne osoby przebywające obok).

Układ proprioceptywny odpowiada również za:

• świadomość własnego ciała i odczuwanie jego ciężaru,
• poruszanie określonymi częściami ciała bez kontroli wzorkowej,
• kontrolowanie i planowanie swoich ruchów, co determinuje prawidłowy rozwój małej i dużej motoryki,
• umiejętność dopasowania określonej siły do ciężaru używanego przedmiotu,
• wykonywanie precyzyjnych ruchów,
• mówienie i ułożenie narządów jamy ustnej we właściwy sposób,
• ukształtowaniem prawidłowej (jednostronnej) lateralizacji,
• kontrolę posturalną (jakiekolwiek zmiany w napięciu mięśniowym powinny powodować zmianę pozycji ciała w celu jej ustabilizowania).

Zaburzenia w obszarze tego zmysłu stają się niezwykle problematyczne dla dziecka zarówno w szkole/przedszkolu, jak i w domu. Najczęściej na swojej drodze spotykamy dzieci, których potrzeby w tym zakresie są zbyt silne i potrzebują one ciągłej stymulacji.

Cechy dziecka z zaburzeniami proprioceptywnymi:

• Wykonuje sztywne i nieskoordynowane ruchy, wydaje się niezdarne
• Ma trudności z ocenianiem odległości (np. ciągle wpada na przedmioty)
• Ma trudności z wejście i zejściem po schodach
• Ma trudności z ubieraniem i rozbieraniem się
• Chwyta zabawkę, kredkę zbyt mocno
• Ma obniżone napięcie mięśniowe
• Ma problemy w zabawach ruchowych – skakanie, bieganie, czołganie się, robienie koziołków, turlanie się oraz innych czynności fizycznych, które dostarczają mięśniom silnych bodźców proprioceptywnych (dziecko mówi, że nie lubi bawić się z innymi, nie lubi grać w piłkę)
• Jest wybredne przy jedzeniu – bo musi poruszać językiem, ustami, przełykać pokarm
• Idąc mocniej tupie, uderza lub powłóczy nogami
• Siedząc kopie piętami w podłogę lub krzesło
• Może uwielbiać silniejsze masaże, dociski, opukiwania stawów dostarczające mocniejszych wrażeń – mającymi działanie wyciszające
• Lubi być mocniej przytulany – lubi mocny „niedźwiedzi uścisk”
• Angażując się w działania używa zbyt dużo siły
• Może wydawać się agresywne - uprawia zapasy z kolegami, przepycha się z nimi, wpada na nich z całą siłą, może uszczypnąć, uderzyć kogoś zabawką czy ugryźć
• Ma problem z wykonaniem polecenia słownego (jeśli dziecko ma zaburzenia czucia własnego ciała w przestrzeni, to nie będzie w stanie zaplanować i wykonać w sposób prawidłowy i zamierzony określonego ćwiczenia)
• Siada na kolanach
• Lubi wciskać się w ciasne i wąskie przestrzenie, upadać na kolana

Aktywności doskonalące układ proprioceptywny:

• przenoszenie lub przesuwanie ciężkich przedmiotów;
• siłowanie się, zapasy;
• turlanie się, chodzenie na czworakach, czołganie się;
• skakanie na skakance, gumie, przeskakiwanie przez przeszkody;
• organizowanie torów przeszkód oraz różnych aktywności z nimi związanych;
• przechodzenie po drabinkach, wspinanie się, zwisanie na drabinkach (na czas);
• wykonywanie brzuszków;
• przenoszenie za głowę przedmiotu trzymanego przez nogi;
• malowanie palcami lub stopami;
• szukanie przedmiotów w pojemnikach wypełnionych różnymi substancjami, np. kamieniami, kaszą, grochem, fasolą;
• organizowanie ścieżek sensorycznych (do wypełnienia pojemników możemy wykorzystać liście, kasztany, szyszki, gąbki, sztuczną trawę, wycieraczki);
• zabawy z wykorzystaniem kręgli (puste litrowe butelki napełniamy różnymi materiałami, np. piaskiem, piórkami, watą, kamykami itp., aby ich ciężar się różnił) – zadaniem dzieci jest przenoszenie tych butelek i ustawianie ich w odpowiedniej konfiguracji, np. od najlżejszej do najcięższej, można również wykorzystać piłkę i zorganizować z dziećmi zawody z wykorzystaniem kręgli;
• zabawy z wykorzystaniem folii bąbelkowej: skakanie po niej, malowanie po niej rękoma lub nogami, zgniatanie jej i organizowanie bitwy na kule zrobione z folii owiniętej taśmą klejącą;
• walki z użyciem piankowych makaronów do pływania;
• rozkładanie makaronów na podłodze i poproszenie dzieci, aby potraktowały je jak tratwę, na której przepływają (przesuwając się do przodu i do tyłu, makarony masują dziecko);
• zabawa w mumię – zawijamy dziecko w bandaż elastyczny, dla utrudnienia możemy poprosić, aby samo się z tego wydostało;
• ślizganie się na workach wypełnionych jakimiś sypkimi substancjami w pozycji leżącej (na brzuchu) z jednoczesnym odpychaniem się rękami od podłoża;
• i wiele innych.

Jak łatwo zauważyć, ćwiczenia wykorzystywane do wielozmysłowej stymulacji czucia głębokiego często nie wymagają specjalistycznego sprzętu.

Źródło: https://www.pracowniasi.pl/