Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 w Nowym Dworze Mazowieckim

Słuch jest niewątpliwie najważniejszym zmysłem dla dziecka. Jest zarówno źródłem przyjemnych doznań, jak i skutecznym środkiem pobudzania poznawczego. Wspomagany poprzez inne zmysły pozwala poznać otaczający nas świat. Jeśli brak jest u dziecka zainteresowania dźwiękami, nie ma reakcji w postaci odwrócenia głowy w kierunku źródła dźwięku, to należy pilnie obserwować, czy nie ma ono ubytku słuchu.

Najbardziej plastycznym okresem w rozwoju wrażeń słuchowych jest okres od płodowego do niemowlęcego. Późniejsze okresy (przedszkolny i wczesnoszkolny) są również ważne, jeśli chodzi o doskonalenie umiejętności słuchowych. Zabawy rytmiczne, dźwiękonaśladowcze czy wizualizacja słuchowa pomagają uwrażliwić dzieci na dźwięki i lepiej poznać otaczający świat.

Percepcja słuchowa to zdolność odbierania, rozpoznawania, interpretowania i generowania zachowań w oparciu o słyszane sygnały. Opracowanie informacji ma wpływ na wszystkie sfery naszego życia, także na zachowanie. Nieprawidłowe słyszenie to w konsekwencji nieprawidłowa mowa dziecka i np. problemy emocjonalne w grupie.

Zaburzenia w tym obszarze mogą powodować liczne nieprawidłowości i znacznie wpływają na funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie. Oprócz trudności wynikających z niedosłuchu czy głuchoty, coraz częściej mamy również do czynienia z zaburzeniami integracji sensorycznej w tym zakresie. Dziecko może bowiem przejawiać objawy nadwrażliwości lub podwrażliwości słuchowej lub poszukiwania sensorycznego.

Mówiąc o nadwrażliwości słuchowej, mamy na myśli dość bolesną przypadłość, która polega na tym, że dziecko odczuwa dźwięki z otoczenia, które charakteryzują się bardzo niskim natężeniem. Większość osób odczuwa w przykry sposób jedynie bardzo głośne dźwięki. Osoby z nadwrażliwością słuchową nie tolerują zwykle dźwięków już znacznie cichszych, np. odgłosów bawiących się dzieci, brzęku naczyń, trzaśnięcia drzwiami, włączonego odkurzacza, klaksonu samochodu itp. Ponieważ dźwięki te wywołują znaczny dyskomfort lub nawet ból w uszach, osoby cierpiące na nadwrażliwość starają się za wszelką cenę ich unikać, a jeśli to niemożliwe, bardzo cierpią z tego powodu. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na nadwrażliwość słuchową staje się stres. Prowadzi on bowiem do stanu permanentnego zmęczenia, w związku z czym układ nerwowy nie jest w stanie poradzić sobie z natłokiem dochodzących do niego bodźców. Nerwice będącego tego konsekwencją powodują różne problemy natury somatycznej, do których zalicza się m.in. bóle żołądka czy właśnie nadwrażliwość słuchową.

Jakie więc objawy powinny zaniepokoić rodziców?

• dzieci z nadwrażliwością słuchową często zatykają uszy, kiedy słyszą np. karetkę na sygnale czy szczekanie psa,
• rozpraszają je dźwięki, których inni nie zauważają, np. tykanie zegara czy kapanie wody,

• reagują nerwowo na niespodziewane dźwięki, zaczynają płakać, chować się, krzyczeć,

• stają się zbyt mocno pobudzone w trakcie przebywa w dużej grupie,

• zwracają dużą uwagę na barwę głosu innych osób, np. nie podchodzą do kolegów, których głos im nie odpowiada, nie lubią (z tego powodu) określonych nauczycieli,

• nie lubią zajęć muzycznych, denerwują je dźwięki instrumentów, nie bawią się zabawkami dźwiękowymi,

• zgłaszają duże zmęczenie po pobycie w przedszkolu, szkole, na placu zabaw.

Dzieci z nadwrażliwością słuchową mogą także zachowywać się dużo głośniej niż ich rówieśnicy. Wynika to z faktu, że próbują one w ten sposób zagłuszyć dźwięki dochodzące do nich z otoczenia. Mogą więc kląskać, mlaskać, mruczeć, śpiewać różnego rodzaju piosenki czy dużo i głośno mówić. Akceptują bowiem swój głos i są dzięki temu w stanie w pewien sposób kontrolować rzeczywistość. Wymaga to od nich dużo uwagi i sprawia, że często dużo bardziej skupiają się na tym, aby zagłuszyć bodźce, niż na tym, żeby zrozumieć, czego wymagają od nich rodzice bądź nauczyciele.

Dzieci podwrażliwe słuchowo natomiast poszukują dźwięków, generują sami bardzo dużo dźwięków o wysokich tonach, mają nierzadko zapotrzebowanie na wibracje w okolicy małżowin usznych. Dzieci nie zdają sobie sprawy z tego, jakie dźwięki pojawiają się w ich otoczeniu. Często również nie reagują na komentarze werbalne, pytania, polecenia, ale także na własne imię. Nie zwracają także uwagi na rozmowy prowadzone szeptem, przyciszone dźwięki. Mając gorszą rejestrację dźwięków, trudniej im usłyszeć i zapamiętać polecenia. Reakcje często nie są adekwatne do zaistniałej sytuacji. Dzieci podwrażliwe wolą być bliżej głośników, dość intensywnie grają na instrumentach, wielokrotnie dopytują o różne rzeczy. Rodzice tych dzieci zwracają uwagę, że dziecko słyszy tylko to co, chce usłyszeć.

Objawami poszukiwania sensorycznego w obrębie zmysłu słuchu są natomiast następujące zachowania dziecka:

• rzucanie różnego rodzaju przedmiotami, trzaskanie drzwiami, oknami,
• mówienie podniesionym głosem, krzyki, głośny płacz,

• przysłuchiwanie się dźwiękom dochodzącym z otoczenia,

• dążenie do spędzania czasu w gwarnych miejscach,

• słuchanie głośnej muzyki.

Poszukiwacz sensoryczny dąży bowiem do dostarczenia sobie jak największej ilości bodźców, szuka ich lub sam je generuje.

Zaburzenia modulacji o charakterze nadwrażliwości lub podwrażliwości słuchowej są dość dużym problemem i powodują wiele trudności, m.in.:

• problem z koncentracją,
• osłabienie pamięci słuchowej,

• zaburzenia słuchu fonologicznego,

• trudności ze zrozumiem pytań, poleceń, wskazówek,

• nadmierne zmęczenie lub zbyt duże generowanie dźwięków, a co za tym idzie – nieprawidłowe zachowanie w środowisku szkolnym i domowym.

Praca z dziećmi przejawiającymi tego typu zaburzenia powinna uwzględniać kilka aspektów:

1. Trening słuchowy.

2. Podejmowanie działań mających na celu pomoc dzieciom w wykształceniu mechanizmów kompensacyjnych oraz usprawnienie funkcji poznawczych, takich jak: pamięć, uwaga, koncentracja.

3. Wprowadzanie terapii ruchowych, które skupiałyby się na pracy nad napięciem mięśniowym, równowagą i koordynacją.

4. Ulepszenie środowiska szkolnego poprzez:

• dobór odpowiedniego miejsca w klasie,
• przekazywanie instrukcji słownych wolno, wyraźnie oraz dzielenie ich na krótsze sekwencje,

• wydłużenie czasu pracy lub zwolnienie czasowe dziecka z pisania ze słuchu,

• stosowanie licznych wzmocnień pozytywnych wpływających na budowanie właściwej samooceny dziecka.

5. Dodatkowo warto wprowadzać takie elementy, jak:

• rozpoznawanie dźwięków czy odgłosów wydawanych przez pojazdy czy zwierzęta lub odtwarzanie rytmu,
• wspólne uczenie się piosenek i wierszyków,

• zabawy ruchowe do muzyki (pląsy, tańce, reagowanie na określone dźwięki czy sygnały),

• zabawa w głuchy telefon,

• zabawy z wykorzystaniem głosek i sylab, budowanie zdań, wypowiedzi, odtwarzanie sekwencji sylabowych,

• klaskanie w rytm piosenki,

• lokalizowanie źródła dźwięku.

Dzięki podejmowaniu tego typu działań możliwe stanie się oswojenie dziecka z różnego rodzaju dźwiękami, które dochodzą do niego z otoczenia. Zwrócenie uwagi na zaburzenia słuchu jest niezwykle ważne, ponieważ pozwala spojrzeć na dziecko w inny sposób. Nie zawsze bowiem jego zachowanie wynika ze złej woli czy złośliwości. Bardzo często jest to zupełnie niezależne od niego i nie ma ono na to wpływu. Dodatkowo nasze działania mogą się przyczynić do tego, że dziecko będzie się czuło bardziej komfortowo i zacznie we właściwy sposób reagować na bodźce dźwiękowe.

Źródło: https://www.pracowniasi.pl/